Walka o prawa człowieka w supermarkecie, czyli jak spełniać wytyczne ONZ
Polecamy
Walka o prawa czÅ‚owieka to nie tylko miÄ™dzynarodowe sankcje wobec krajów wywoÅ‚ujÄ…cych wojny, pokojowe misje „błękitnych heÅ‚mów” czy ogólnoÅ›wiatowe Å›ciganie sprawców handlu ludźmi. Na poprawÄ™ warunków egzystencji milionów istnieÅ„ ludzkich na caÅ‚ym Å›wiecie wpÅ‚ywać mogÄ… również decyzje podejmowane przez menedżerów w Å›redniej wielkoÅ›ci przedsiÄ™biorstwach. JednÄ… ze skuteczniejszych form aktywnoÅ›ci biznesu w tej dziedzinie jest dobór poddostawców i podwykonawców wyłącznie spoÅ›ród podmiotów respektujÄ…cych prawa czÅ‚owieka i standardy ochrony pracownika. Aby w tej dziedzinie osiÄ…gnąć pożądany skutek, nie wystarczy kontrola dostawcy gotowych podzespoÅ‚ów dla producenta finalnego.
Cywilizowane reguÅ‚y powinny być zapewnione w caÅ‚ym Å‚aÅ„cuchu dostaw – poczÄ…wszy od dostarczycieli surowców. Jak we wspóÅ‚czesnym Å›wiecie oceniać standardy reprezentowane przez poddostawców rozrzuconych po caÅ‚ej kuli ziemskiej? Kwestia ta byÅ‚a tematem seminarium poÅ›wiÄ™conemu monitorowaniu przestrzegania praw czÅ‚owieka w Å‚aÅ„cuchach dostaw, zorganizowanego w dniu 14 marca br. przez firmÄ™ Mazars Audyt oraz Polski Instytut Praw CzÅ‚owieka i Biznesu.
Od piÄ™ciu lat kwestia ochrony praw czÅ‚owieka w prowadzonej dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej nie jest tylko imperatywem moralnym. Wytyczne ONZ dotyczÄ…ce biznesu i praw czÅ‚owieka, przyjÄ™te jednogÅ‚oÅ›nie przez RadÄ™ Praw CzÅ‚owieka ONZ, zakÅ‚adajÄ… wspóÅ‚dziaÅ‚anie rzÄ…dów poszczególnych paÅ„stw i sektora biznesu w tej fundamentalnej dla wspóÅ‚czesnej ludzkoÅ›ci dziedzinie. Zgodnie z postanowieniami tego dokumentu, stronie rzÄ…dowej przypadÅ‚o zadanie zapewnienia ochrony praw czÅ‚owieka, w szczególnoÅ›ci poprzez tworzenie odpowiednich rozwiÄ…zaÅ„ prawnych.
Biznes ponosi odpowiedzialność za respektowanie tych praw w ramach prowadzonej dziaÅ‚alnoÅ›ci gospodarczej, zaÅ› organy administracji publicznej oraz organizacje pozarzÄ…dowe zapewnić powinny efektywne dochodzenie racji przez osoby poszkodowane. Te trzy formy dziaÅ‚ania, okreÅ›lone w unijnym dokumencie jako „Protect, Respect and Remedy” – chronić, szanować oraz naprawiać. Wypracowane przez Narody Zjednoczone zaÅ‚ożenia staÅ‚y siÄ™ fundamentem dla okreÅ›lenia roli praw czÅ‚owieka w biznesie zarówno we wspólnotach miÄ™dzynarodowych – w oparciu o Wytyczne ONZ stworzona zostaÅ‚a miÄ™dzy innymi unijna definicja spoÅ‚ecznej odpowiedzialnoÅ›ci biznesu – jak również w poszczególnych krajach.
Na co zwraca szczególnÄ… uwagÄ™ dokument ONZ? Kolejne jego postanowienia szczegóÅ‚owo omówiÅ‚a Beata Faracik, prezes Polskiego Instytutu Praw CzÅ‚owieka i Biznesu. PowinnoÅ›ciÄ… przedsiÄ™biorcy jest nie tylko rygorystyczne przestrzeganie swobód obywatelskich zatrudnianych przez siebie pracowników, ale również szersza odpowiedzialność za kreowanie cywilizacji bazujÄ…cej na prawach czÅ‚owieka. Dlatego firmy powinny powstrzymać siÄ™ od wspóÅ‚pracy z partnerami, którzy w swej dziaÅ‚alnoÅ›ci dopuszczajÄ… siÄ™ naruszeÅ„ praw czÅ‚owieka. Warto podkreÅ›lić, że owe naruszenia stanowiÄ… nie tylko najbardziej drastyczne aktywnoÅ›ci, jak wykorzystywanie niewolniczej pracy czy zatrudnianie w przemyÅ›le osób nieletnich poniżej akceptowanego w cywilizowanym Å›wiecie wieku. Również tak „pospolite” przewinienia jak mobbing, naruszanie zasad BHP czy Å‚amanie przepisów dotyczÄ…cych czasu pracy ewidentnie kolidujÄ… z postanowieniami Powszechnej Deklaracji Praw CzÅ‚owieka – naruszajÄ… bowiem prawa pracownika do ochrony zdrowia czy też do poszanowania wolnoÅ›ci osobistej. To wÅ‚aÅ›nie te formy naruszeÅ„ praw obywatelskich najczęściej wystÄ™pujÄ… w spoÅ‚eczeÅ„stwach cywilizowanych. Dla przykÅ‚adu, s samym tylko roku 2014 PaÅ„stwowa Inspekcja Pracy wydaÅ‚a ponad 250 tysiÄ™cy decyzji w zwiÄ…zku z naruszeniem przez pracodawców norm BHP. Ale nie tylko wolnoÅ›ci i swobody obywatelskie pracowników mogÄ… być naruszane przez nieuczciwe podmioty gospodarcze. GrupÄ… szczególnie narażonÄ… na nadużycia sÄ… również klienci; dzieje siÄ™ tak na przykÅ‚ad w sytuacjach sprzedaży produktów niespeÅ‚niajÄ…cych okreÅ›lonych norm, co przekÅ‚ada siÄ™ na przykÅ‚ad na zagrożenie dla zdrowia. Najczęściej pojawiajÄ…cÄ… siÄ™ przyczynÄ… byÅ‚o nieprawidÅ‚owe przygotowanie zaÅ‚ogi do pracy – w tej materii wydano aż 51 tysiÄ™cy decyzji. Na drugim i trzecim miejscu znalazÅ‚y siÄ™ takie nieprawidÅ‚owoÅ›ci jak niewÅ‚aÅ›ciwe przygotowanie stanowiska pracy oraz dopuszczenie do użytku maszyn i urzÄ…dzeÅ„ zagrażajÄ…cych bezpieczeÅ„stwu pracy. W obu przypadkach liczba decyzji PIP przekroczyÅ‚a 40 tysiÄ™cy.
Autorzy unijnego dokumentu zwrócili również uwagÄ™ na niezwykle istotny błąd, popeÅ‚niany przez przedsiÄ™biorców – jaki jest utożsamianie ochrony praw czÅ‚owieka czy swobód obywatelskich z dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ… charytatywnÄ…. Tymczasem sfera praw czÅ‚owieka to nie dziaÅ‚anie matematyczne, i dokonanych nadużyć nie da siÄ™ w sposób prosty zniwelować przez akcje filantropijne. Dlatego szczególna uwagÄ™ zwracać należy, kogo wybieramy na dostawcÄ™, podwykonawcÄ™ czy oferenta usÅ‚ug wspólnych. W zakresie tych najpoważniejszych naruszeÅ„, dokonywanych zwykle w krajach Trzeciego Åšwiata, wskazówkÄ… mogÄ… być certyfikaty, przyznawane okreÅ›lonym podmiotom przez uznane organizacje miÄ™dzynarodowe. Ale nie mniejszym wyzwaniem pozostaje monitorowanie postaw kontrahentów na rynku krajowym. Fakt, iż wspóÅ‚pracujÄ…cy od lat spedytor notorycznie narusza przepisy o czasie pracy kierowców powinien stanowić dla przedsiÄ™biorcy poważny sygnaÅ‚ do rozważenia, czy aby na pewno należy kontynuować wspóÅ‚pracÄ™ z tym podmiotem – i to bynajmniej nie tylko z uwagi na potencjalne ryzyka dla przewożonych towarów. Jak poradzić sobie z tak ambitnym zadaniem? Istotnym wsparciem dla przedsiÄ™biorców w tym zakresie mogÄ… być analizy due diligence w zakresie przestrzegania praw czÅ‚owieka. Opracowaniem, uÅ‚atwiajÄ…cym przeprowadzanie takich badaÅ„ jest UK Guiding Principles Reporting Framework – czyli uniwersalne ramy sprawozdawczoÅ›ci, opracowane przez Shift i Mazars. O tym, jak w praktyce stosować to pierwsze kompleksowe opracowanie regulacji ONZ, opowiadaÅ‚ podczas seminarium Richard Karmel – szef zespoÅ‚u odpowiedzialnego za wdrożenie dokumentu.
Karol Jerzy Mórawski